Historia

Pierwsza wzmianka o obrzędzie pojawiła się 22 lutego 1860 r. w warszawskiej Gazecie Codziennej. Był to przedruk listu księdza Jana Kloczkowskiego, ówczesnego proboszcza parafii w Jedlińsku, który opisuje zapustne widowisko. Jednakże początki tego zwyczaju są znacznie wcześniejsze. Ścinanie śmierci jest obrzędem kończącym karnawał ale i zimę (według niektórych teorii początków zabawy można szukać już w XVI lub XVII wieku, gdy w różnych stronach Polski i Europy niszczono kukły uosabiające zimę poprzez ich ścinanie, topienie bądź palenie). W porównaniu z większością polskich obrzędów karnawałowych, Ścięcie śmierci ma najbardziej teatralny charakter.

previous arrow
next arrow
previous arrownext arrow
Slider

Archiwalne zdjęcia widowiska umieszczono dzięki uprzejmości Pawła Skoczka

Tekst obrzędu został literacko opracowany przez księdza Jana Kloczkowskiego w 1863 roku, w niewydanym nigdy drukiem Opisie miasta Jedlińska:

Po raz pierwszy drukiem tekst widowiska ukazał się dzięki wydanemu w Warszawie w 1867 roku przez F. Kowalskiego „Kalendarzu na rok przestępny 1868”. Tekst ten (Ścięcie śmierci w Jedlińsku w kusy wtorek. Zabawa ludowa, autor: Jan Kloczkowski) posłużył znanemu etnografowi, Oskarowi Kolbergowi, za podstawę do odpisu, który zamieścił w tece 16 swoich rękopisów. W wydanym przez Kolberga wielotomowym dziele jego życia pt. Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce zabrakło miejsca na przedstawienie całego obrzędu. Jednakże ww przypisach do I części tomu Radomskiego, wydanym w 1887 roku, znalazł się krótki opis obrzędu:

W 1911 roku znany regionalista – inicjator powstania muzeum regionalnego w Radomiu – ksiądz Jan Wiśniewski, który wydał m.in. 13 tomów opisów poszczególnych dekanatów diecezji sandomierskiej, w Dekanacie Radomskim opisał obrzęd Ścięcia Śmierci:

Jak podaje Jacek Czajkowski w artykule Jedlińskie kusaki, zamieszczonym w czasopiśmie Polska Sztuka Ludowa – Konteksty z 1959 roku (tom 13, zeszyt 3), zwyczaj był obchodzony do około 1930 roku stale, a do drugiej wojny światowej – tylko czasami. Wznowiono go po wojnie, w 1950 roku, co nie spotkało się z przychylnością władz lokalnych. Dlatego też powrócono do niego dopiero w 1958 roku z myślą o tym, aby było to stałe widowisko.

Poniżej zamieszczone teksty stanowią akt przejęcia władzy,  a ich autorem jest Ksiądz Andrzej Wąsik, który pracował kiedyś w Parafii Jedlińsk jako Wikariusz. Obecnie jest Proboszczem w Parafii Makowiec koło Radomia  a także wykładowcą języka łacińskiego i języka greckiego w Wyższym Seminarium Duchownym w Radomiu. Teksty od 2005 roku  wygłaszane są przez prastarą miasta radę  podczas przejęcia władzy w trakcie trwania wydarzenia zapustowego. Od aktu przejęcia władzy rozpoczyna się świętowanie ostatniego dnia karnawału, którego punktem kulminacyjnym jest widowisko obrzędowe Ścięcie Śmierci.

Od wielu lat widowisko organizowane jest przez Gminną Instytucje Kultury. W 1997 roku zostały do niego zaprojektowane nowe stroje: Kata, Śmierci, Burmistrza, Wójta, Ławników, Policjanta Bartłomieja, Rybaka. W 2006 roku ze środków Ministra Kultury zostały zaprojektowane stroje: Niedźwiedzia, Raka, pary Krakowiaków a także stroje ludowe damski i męskie. Natomiast w 2011/2012 roku zostały zaprojektowane stroje: Żyda, Kozaka, Diabła Czerwonego, Diabła Czarnego i Śmierci.